Paano Kumuha ng Copyright sa Pilipinas: Gabay na Kumpleto

Ang copyright ay isang legal na proteksyon na ibinibigay sa mga may-akda ng mga orihinal na gawa, kabilang ang mga akdang pampanitikan, musikal, dramatiko, at artistiko. Sa madaling salita, ito ay nagbibigay sa iyo ng eksklusibong karapatan upang kontrolin kung paano ginagamit, kinokopya, ipinamamahagi, at pinapakita ang iyong likha. Sa Pilipinas, ang batas na namamahala sa copyright ay ang Republic Act No. 8293, na kilala rin bilang Intellectual Property Code of the Philippines.

Mahalaga ang copyright dahil:

* **Proteksyon ng iyong likha:** Pinoprotektahan nito ang iyong orihinal na gawa mula sa pangongopya at paggamit nang walang pahintulot.
* **Pagkakitaan:** Nagbibigay ito sa iyo ng karapatang pagkakitaan ang iyong likha sa pamamagitan ng pagbebenta, paglilisensya, o iba pang paraan.
* **Pagkilala:** Kinikilala nito ang iyong pagiging may-akda ng iyong likha.

Bagama’t awtomatiko ang copyright sa paglikha ng isang orihinal na gawa, may mga benepisyo ang pagpaparehistro nito sa National Library of the Philippines (NLP). Ang pagpaparehistro ay nagbibigay ng pampublikong rekord ng iyong pag-aari at maaaring maging mahalaga sa pagpapatunay ng iyong karapatan sa copyright sa korte kung sakaling magkaroon ng paglabag.

Ang artikulong ito ay magbibigay sa iyo ng isang kumpletong gabay kung paano kumuha ng copyright sa Pilipinas, kabilang ang mga kinakailangan, mga hakbang, at mga tip.

## Mga Akdang Protektado ng Copyright

Ayon sa Intellectual Property Code of the Philippines, ang mga sumusunod na uri ng akda ay protektado ng copyright:

* **Mga Aklat at iba pang sulatin:** Kabilang dito ang mga nobela, maikling kwento, tula, artikulo, akademikong papel, at iba pa.
* **Mga Akdang Musikal:** Kabilang dito ang mga kanta, komposisyon, at iba pang musikal na likha.
* **Mga Akdang Dramatiko:** Kabilang dito ang mga dula, screenplay, at iba pang dramatiko na likha.
* **Mga Akdang Pansining:** Kabilang dito ang mga pintura, eskultura, litrato, at iba pang artistikong likha.
* **Mga Gawang Arkitektural:** Kabilang dito ang mga plano ng gusali at disenyo ng arkitektura.
* **Mga Programang Kompyuter:** Kabilang dito ang source code at object code ng mga software.
* **Mga Gawang Audio-Visual:** Kabilang dito ang mga pelikula, video, at iba pang audio-visual na likha.
* **Mga derivative works:** Mga gawaing hinango mula sa mga orihinal na gawa (halimbawa, pagsasalin, adaptasyon).

**Mahalagang Tandaan:** Hindi protektado ng copyright ang mga ideya, pamamaraan, sistema, o proseso. Ang protektado lamang ay ang **ekspresyon** ng mga ideyang ito sa isang kongkretong anyo.

## Sino ang Puwedeng Mag-apply ng Copyright?

Ang mga sumusunod ay maaaring mag-apply ng copyright:

* **Ang may-akda ng akda:** Ang taong lumikha ng orihinal na gawa.
* **Ang employer:** Kung ang akda ay ginawa bilang bahagi ng trabaho ng isang empleyado (work-for-hire).
* **Ang transferee ng copyright:** Ang taong nakakuha ng karapatan sa copyright mula sa may-akda sa pamamagitan ng isang kasunduan.
* **Ang tagapagmana:** Kung ang may-akda ay pumanaw na, ang kanyang tagapagmana ang may karapatang mag-apply.

## Mga Hakbang sa Pagkuha ng Copyright sa National Library of the Philippines

Narito ang mga hakbang na dapat sundin sa pagkuha ng copyright sa National Library of the Philippines (NLP):

**Hakbang 1: Paghahanda ng mga Kinakailangan**

Ihanda ang mga sumusunod na kinakailangan:

* **Application Form:** Punan ang application form para sa copyright registration. Maaari itong i-download sa website ng NLP o kunin sa kanilang tanggapan. Siguraduhing kumpleto at tama ang lahat ng impormasyon.
* **Copies ng Akda:**
* **Para sa aklat o sulatin:** Dalawang (2) kopya ng aklat o sulatin na nakalimbag o nasa digital format (CD/USB).
* **Para sa musika:** Dalawang (2) kopya ng musical score at lyric sheet (kung mayroon). Kung recorded, dalawang (2) kopya ng recording sa CD o USB.
* **Para sa sining:** Dalawang (2) kopya ng larawan ng sining (print o digital). Kung ang sining ay three-dimensional (halimbawa, eskultura), magsumite ng larawan mula sa iba’t ibang anggulo.
* **Para sa pelikula o video:** Dalawang (2) kopya ng pelikula o video sa DVD o USB.
* **Para sa software:** Isumite ang source code at object code sa CD o USB, kasama ang user manual (kung mayroon).
* **Identification Card (ID):** Photocopy ng iyong valid ID na may larawan at pirma (halimbawa, driver’s license, passport, PRC ID, voter’s ID).
* **Affidavit (kung kinakailangan):** Maaaring kailanganin ang affidavit kung ang applicant ay hindi ang orihinal na may-akda o kung may mga espesyal na pangyayari (halimbawa, work-for-hire agreement).
* **Proof of Payment:** Resibo ng pagbabayad ng registration fee.

**Hakbang 2: Pagbabayad ng Registration Fee**

Magbayad ng registration fee sa Cashier ng National Library of the Philippines. Ang halaga ng fee ay depende sa uri ng akda. Tanungin ang Cashier para sa tamang halaga. Siguraduhing itago ang resibo bilang patunay ng pagbabayad.

**Hakbang 3: Pagsumite ng Application**

Isumite ang kumpletong application form at ang lahat ng kinakailangang dokumento sa Copyright Division ng National Library of the Philippines. Kumuha ng acknowledgment receipt bilang patunay na natanggap nila ang iyong application.

**Hakbang 4: Paghihintay sa Pagproseso**

Maghintay para sa pagproseso ng iyong application. Ang haba ng panahon ng pagproseso ay maaaring mag-iba depende sa dami ng mga application na tinatanggap ng NLP. Maaari kang mag-follow up sa iyong application sa pamamagitan ng telepono o email.

**Hakbang 5: Pagkuha ng Certificate of Registration**

Kapag naaprubahan ang iyong application, makakatanggap ka ng Certificate of Registration mula sa NLP. Ang sertipikong ito ay magsisilbing opisyal na patunay ng iyong copyright.

## Mga Tip para sa Matagumpay na Pag-apply ng Copyright

* **Siguraduhing Orihinal ang iyong Akda:** Ang copyright ay protektado lamang ang mga orihinal na gawa. Hindi ka maaaring mag-copyright ng isang gawa na kinopya mula sa ibang tao.
* **Punan nang Tama ang Application Form:** Siguraduhing tama at kumpleto ang lahat ng impormasyon sa application form. Ang mga maling impormasyon ay maaaring magdulot ng pagkaantala o pagtanggi ng iyong application.
* **Ihanda ang Lahat ng Kinakailangan:** Siguraduhing kumpleto ang lahat ng kinakailangang dokumento bago isumite ang iyong application.
* **Magbayad ng Tamang Halaga:** Siguraduhing magbayad ng tamang halaga ng registration fee.
* **Itago ang Lahat ng Resibo at Acknowledgment Receipts:** Itago ang lahat ng resibo at acknowledgment receipts bilang patunay ng iyong transaksyon.
* **Maging Matiyaga:** Ang pagproseso ng copyright application ay maaaring tumagal ng ilang panahon. Maging matiyaga at mag-follow up sa NLP kung kinakailangan.
* **Kumonsulta sa Abogado (kung kinakailangan):** Kung mayroon kang mga komplikadong katanungan o problema tungkol sa copyright, kumonsulta sa isang abogado na espesyalista sa intellectual property law.

## Mga Karapatan na Ibinibigay ng Copyright

Ang copyright ay nagbibigay sa iyo ng eksklusibong karapatan na gawin ang mga sumusunod:

* **Kopyahin ang akda:** Karapatan mong gumawa ng mga kopya ng iyong akda.
* **I-distribute ang akda:** Karapatan mong ipamahagi ang iyong akda sa publiko sa pamamagitan ng pagbebenta, pagpaparenta, o iba pang paraan.
* **I-display ang akda:** Karapatan mong ipakita ang iyong akda sa publiko.
* **Gawin ang derivative works:** Karapatan mong gumawa ng mga gawaing hinango mula sa iyong orihinal na akda (halimbawa, pagsasalin, adaptasyon).
* **I-perform ang akda:** Kung ang iyong akda ay isang musical composition o isang dramatic work, may karapatan kang i-perform ito sa publiko.
* **I-transmit ang akda:** Karapatan mong i-transmit ang iyong akda sa publiko sa pamamagitan ng radyo, telebisyon, o internet.

## Paglabag sa Copyright (Copyright Infringement)

Ang paglabag sa copyright ay ang paggamit ng isang akdang protektado ng copyright nang walang pahintulot ng may-ari ng copyright. Kabilang dito ang:

* **Pangongopya ng akda:** Pagkopya ng akda nang walang pahintulot.
* **Pamamahagi ng kinopyang akda:** Pamamahagi ng mga kopya ng akda nang walang pahintulot.
* **Pagpapakita ng akda sa publiko nang walang pahintulot:** Pagpapakita ng akda sa publiko nang walang pahintulot.
* **Paggawa ng derivative works nang walang pahintulot:** Paggawa ng mga gawaing hinango mula sa akda nang walang pahintulot.

Ang paglabag sa copyright ay maaaring magresulta sa mga legal na aksyon, kabilang ang pagbabayad ng danyos at pagkakulong.

## Gaano Katagal ang Copyright?

Ang tagal ng copyright ay depende sa uri ng akda at kung ang may-akda ay buhay pa o pumanaw na:

* **Para sa mga akdang pampanitikan, musikal, at artistiko:** Ang copyright ay tumatagal sa buong buhay ng may-akda at 50 taon pagkatapos ng kanyang kamatayan.
* **Para sa mga pelikula at iba pang audio-visual works:** Ang copyright ay tumatagal ng 50 taon mula sa petsa ng publikasyon.
* **Para sa mga programang kompyuter:** Ang copyright ay tumatagal ng 50 taon mula sa petsa ng paglikha.

## Concluding Thoughts

Ang pagkuha ng copyright ay isang mahalagang hakbang upang protektahan ang iyong mga orihinal na gawa. Sa pamamagitan ng pagsunod sa mga hakbang at tip na nabanggit sa artikulong ito, maaari mong siguraduhin na ang iyong likha ay protektado at ikaw ay may karapatang makinabang mula rito. Huwag kalimutan na ang kaalaman at pag-unawa sa batas ng copyright ay mahalaga para sa sinumang lumilikha ng orihinal na gawa. Sa pagprotekta ng iyong intellectual property, pinoprotektahan mo rin ang iyong mga karapatan bilang isang may-akda at nag-aambag sa pagpapahalaga sa creative endeavors sa Pilipinas.

**Disclaimer:** Ang impormasyon sa artikulong ito ay para sa pangkalahatang kaalaman lamang at hindi dapat ituring bilang legal na payo. Kumonsulta sa isang abogado kung mayroon kang mga espesyal na legal na katanungan.